Дали српско-хрватскиот е јазик?

Економист - Лондон

Околу 17 милиони луѓе во Босна, Србија, Хрватска и Црна Гора зборуваат варијации од нешто кое беше нарекувано српско-хрватски или хрватско-српски јазик.

Сепак, официјално јазикот кој постоеше во обединета Југославија, исто како и земјата исчезна. Всушност, сега тој има четири имиња: босански, српски, хрватски и црногорски.

Но, дали се сите тие еден ист јазик? Одговорот, според група лингвисти и невладини организации од четирите држави гласи: „да“.

Работејќи под закрила на проектот наречен „Јазикот и национализмот“, на 30 март оваа група објави „Декларација за заеднички јазик“. Таму стои дека четирите јазици заедно формираат „полицентричен“ јазик сличен на англискиот, германскиот или арапскиот.

Тие тврдат дека иако постојат различни дијалекти, тоа се варијации на еден ист јазик затоа што секој кој го зобрува, може да разбере секого друг. Имено, ова овозможува четирите јазици да бидат послични отколку дијалектите на многу други полицентрични јазици.

Авторите сметаат дека инсистирањето на образовните и јавните институции за користење на само едно од четирите имиња на варијантите се „репресивни, непотребни и штетни“.

- Целта на декларацијата е да се стимулира дискусија за јазик без националистички багаж кој ќе придонесе во процесот на помирување“, вели Далиборка Уљаревич, црногорскиот партнер зад декларацијата.

Инсистирањето српско-хрватските четири јазици да биде дефинирани како различни јазици води до бесконечни апсурди. Деца кои живеат во ист град во Босна одат во училиште во иста зграда, но на часови на различни јазици.

Порталот на босанската влада се прави на четири јазици: англиски, босански и хрватски, кои се пишуваат со латиница, и српски на кирилица.

Сепак, на политичарите од регионот не им требаат преведувачи кога се среќаваат. Кога воените злосторници седнуваат на судење во Судот на Он во Хаг тие добиваат преведувачи на дијалектот кој го зборува преведувачот кој тогаш ќе се погоди на смена.

Еден текст кој циркулира во јавноста на босански јазик ја истакнува апсурндоста: прикажана е кутија од цигари на која се повторува „пушењето убива“ двапати напишано со латинично писмо и еднаш на крилица, а сите идентично се изговарат.

Како и во многу делови од светот, тензиите во врска со јазиците се политичко прашање. Српските националисти ја сметаат декларацијата како уште еден обид да се уништи врската меѓу Србите во Србија, босанските Срби и Црногорците.

Изместување на фокусот од прашањето за јазикот ќе им ја одземе на националистите алатката која ја користат за да прават проблеми; тоа ги истакнува разликите. На пример, тие се плашат дека ако секој мисли дека зборуваат ист јазик во Босна тогаш тоа ќе им наштети на нивните политички амбиции за евентуално растуртање на земјата.

Хрватските националисти продолжуваат со борбата за независност, делумно како продолжување на битката на академиците во 60-те години од минатиот век кои тврделе дека хрватскиот е посебен јазик. Ако е така, тогаш и Хрватите би биле посебен народ, а тоа значи не и југословени, сметаа тие.

Сепак, повеќето обични луѓе не се многу загрижени за ова прашање. Кога ќе ве прашаат дали го разбирате нивниот јазик, а тоа е многу често, тие едноставно го нарекуваат „нашки“.